Wolny zawód – możliwe formy opodatkowania 2022 a Polski Ład

Osoby, które wykonują wolne zawody mogą mieć uzasadnione wątpliwości, jaką formę opodatkowania wybrać, szczególnie po zmianie przepisów wprowadzonych ustawą o Polskim Ładzie. Obecnie wybór formy opodatkowania to nie tylko podatek, ale również składki zdrowotne rozliczane na zupełnie innych zasadach niż do końca 2021 roku. W dzisiejszej publikacji opiszemy, jakie formy opodatkowania są dostępne dla osób wykonujących wolny zawód.

Wolny zawód – definicja

Punktem wyjścia dla naszych rozważań będzie zdefiniowanie wolnego zawodu. Tak naprawdę w ustawach podatkowych nie ma definicji wolnego zawodu, poza zapisem w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym. Potocznie uznaje się, że wolne zawody są uprawiane przez twórców, artystów. Niekiedy osoby prowadzące działalność gospodarczą też są traktowane, jako podmioty wykonujące wolny zawód. My jednak w dzisiejszych rozważaniach skupimy się na kategorii zawodów, które zostały zdefiniowane w ustawie o ryczałcie. I tak w tym przepisie pod pojęciem wolnego zawodu należy rozumieć pozarolniczą działalność gospodarczą wykonywaną osobiście przez:

• tłumaczy,
• adwokatów,
• notariuszy,
• radców prawnych,
• architektów,
• inżynierów budownictwa,
• rzeczoznawców budowlanych,
• biegłych rewidentów,
• księgowych,
• agentów ubezpieczeniowych,
• agentów oferujących ubezpieczenia uzupełniające,
• brokerów reasekuracyjnych,
• brokerów ubezpieczeniowych,
• doradców podatkowych,
• doradców restrukturyzacyjnych,
• maklerów papierów wartościowych,
• doradców inwestycyjnych,
• agentów firm inwestycyjnych
• rzeczników patentowych.

Jak widać lista podmiotów wykonujących wolny zawód jest długa i dzisiaj opiszemy, w jaki sposób przedsiębiorca zarejestrowany w CEIDG, wykonujący wolny zawód, może opodatkować swoje dochody.

Formy opodatkowania wolnych zawodów w Polskim Ładzie

Co do zasady po zarejestrowaniu swojej działalności w CEIDG jesteśmy traktowani, jako przedsiębiorca, który prowadzi działalność gospodarczą. Nie ma przy tym znaczenia, czy wykonujemy wolny zawód czy jakikolwiek inny. W związku z powyższym dla takich osób, tak samo jak dla wszystkich pozostałych przedsiębiorców, w katalogu dostępnych form opodatkowania znajdą się:

1. Zasady ogólne podatek według skali podatkowej.
2. Zasady ogólne podatek liniowy.
3. Zryczałtowany podatek dochodowy.

Dodatkowo od 2022 roku została wprowadzona przez Polski Ład nowa formuła rozliczania składki zdrowotnej, co bardzo często może przesądzać o wyborze określonej formy opodatkowania. Poniżej opiszemy najważniejsze założenia do każdej z dostępnych form opodatkowania.

Wolny zawód – skala podatkowa

Wybierając opodatkowanie według skali podatkowej należy znać podstawowe założenia dla tej formy opodatkowania dochodów:

1. Mamy 2 stawki podatku:
   • 12% – do 120.000 zł,
   • 32% – powyżej 120.000 zł.
2. Korzystamy z kwoty wolnej od podatku w wysokości 30.000 zł, co pozwala zmniejszyć podatek do zapłaty o kwotę 3.600 zł.
3. Uzyskany przychód zmniejszamy o koszty uzyskania przychodów, opodatkowany jest dochód. Przychód i koszty są ujmowane w kwotach netto przez czynnego podatnika VAT.
4. Płacimy składkę zdrowotną w wysokości 9% od osiągniętego dochodu, nie ma możliwości odliczenia składki zdrowotnej ani od dochodu ani od podatku.
5. Możemy złożyć wspólne zeznanie roczne z małżonkiem, jako osoba samotnie wychowująca dziecko.
6. Możemy skorzystać z szeregu ulg podatkowych, w szczególności z ulgi na dzieci.

Decyzja o wyborze opodatkowania nie jest wcale taka prosta, jakby się wydawało. Tak naprawdę w prowadzonej działalności gospodarczej zbyt wiele jest zmiennych i trudno przewidzieć, jakie w danym roku osiągniemy przychody, czy wskazać wysokość kosztów podatkowych. Jeżeli prowadzimy działalność już kilka lat, to nieco może nam to ułatwić, ponieważ znamy nasze przybliżone przychody i koszty osiągane w latach poprzednich. Innym czynnikiem, który powinien być brany pod uwagę, to wysokość ponoszonych kosztów podatkowych, na ile obniżają one nasz przychód. Istotna będzie również nasza sytuacja rodzinna:

• czy posiadamy dzieci,
• czy mamy prawo do skorzystania z ulgi na dzieci,
• czy będziemy się rozliczali indywidualnie, czy ze współmałżonkiem,
• czy może jesteśmy osobą samotnie wychowującą dziecko i będziemy składali z nim zeznanie roczne.

Wszystkie te wyżej wymienione czynniki będą determinowały naszą decyzję, co do wyboru tej formy opodatkowania dochodów.

Wolny zawód – podatek liniowy

Wyboru podatku liniowego dokonują najczęściej osoby, których dochody znacznie przewyższają pierwszy próg podatkowy, żeby nie płacić 32% stawki podatku. Wybierając podatek liniowy pamiętajmy, że:

1. Stawka podatku wynosi 19%, bez względu na wysokość osiągniętego dochodu, nie mamy progów podatkowych.
2. Tak samo, jak przy podatku według skali podatkowej opodatkowujemy kwotę dochodu, a więc przychód pomniejszony o koszty podatkowe. Czynny podatnik VAT ujmuje w przychodach i kosztach kwoty netto.
3. Składka zdrowotna jest opłacana w wysokości 4,9% od kwoty dochodu. Można pomniejszyć dochód maksymalnie o 8.700 zł zapłaconej składki zdrowotnej.
4. Nie ma możliwości złożenia wspólnego rozliczenia rocznego z małżonkiem lub dzieckiem.
5. Nie skorzystamy z ulgi na dzieci.
6. Można skorzystać z szeregu ulg, w tym z nowych ulg wprowadzonych przez Polski Ład.

Przy wyborze podatku liniowego ważna będzie również kwestia wysokości ponoszonych kosztów podatkowych. Tak naprawdę wybór opodatkowania na zasadach ogólnych, a więc według skali podatkowej lub podatku liniowego, w dużej mierze opiera się na kosztach podatkowych, które mają bezpośrednie przełożenie na dochód podlegający opodatkowaniu.

Wolny zawód – zryczałtowany podatek dochodowy

Kolejna i ostatnia propozycja opodatkowania wolnego zawodu, to zryczałtowany podatek dochodowy. W tym przypadku trzeba wiedzieć, przede wszystkim, że:

1. Stawka ryczałtu dla osób wykonujących wolny zawód wynosi 17%.
2. Nie przysługuje kwota wolna od podatku.
3. Nie ma kosztów uzyskania przychodów. W podstawie opodatkowania znajdzie się przychód, dla czynnego podatnika VAT będzie to kwota netto.
4. Składka zdrowotna będzie zależała od wysokości osiągniętego przychodu i za 2022 rok wynosi odpowiednio:
   • do 60.000 zł – 335,94 zł,
   • od 60.000 zł do 300.000 zł – 559,89 zł,
   • powyżej 300.000 zł – 1.007,81 zł.

   Można pomniejszyć przychód do opodatkowania o 50% zapłaconej składki zdrowotnej.

5. Nie ma możliwości wspólnego opodatkowania dochodów ze współmałżonkiem lub jako osoby samotnie wychowujące dziecko.
6. Nie można odliczyć ulgi na dzieci.
7. Można odliczyć niektóre ulgi dedykowane dla przedsiębiorców.

Stawka ryczałtu dla wolnych zawodów w wysokości 17% wpływa na mniejszą atrakcyjność tej formy opodatkowania, w porównaniu chociażby do zasad ogólnych, gdzie w pierwszym progu podatkowym mamy 12%. Przy wyborze tej formy opodatkowania będzie na pewno brana pod uwagę łatwość rozliczania – dokonywanie wpisów do Ewidencji przychodów. Ponadto ważną kwestią jest też wysokość składki zdrowotnej, która jest znana tylko przy wyborze tej formy opodatkowania.

Opodatkowanie wolnego zawodu na przykładach

Poniżej pokażemy na przykładach, jak będzie wyglądało opodatkowanie osób wykonujących wolny zawód, w zależności od tego, jaką formę opodatkowania wybiorą. W przykładach opisanych poniżej przyjęto dla uproszczenia, że w wyliczaniu podstawy opodatkowania pominięte będą składki społeczne.

Przykład 1

Załóżmy, że przedsiębiorca wykonujący wolny zawód jest adwokatem. Przedstawimy poniżej wyliczenie uwzględniając wszystkie dostępne formy opodatkowania. Zobaczmy wyliczenia przy następujących założeniach:

• 250.000 zł – kwota przychodów
• 50.000 zł – koszty uzyskania przychodów,
• 200.000 zł – kwota dochodu

Podatek według skali

Wyliczenie podatku według skali podatkowej:
10.800 zł – podatek według stawki 12% – 120.000 zł x 12% = 14.400 – 3.600 zł
25.600 zł – podatek według stawki 32% – (200.000 zł – 120.000 zł = 80.000 zł) x 32%
36.400 zł – łączny podatek dochodowy (10.800 zł + 25.600 zł)

Wysokość podatku liniowego

W podatku liniowym adwokat odliczy sobie od dochodu maksymalnie kwotę 8.700 zł zapłaconej składki zdrowotnej. Przy kwocie dochodu 200.000 zł składka zdrowotna wyniosła 9.800 zł i została zapłacona a więc można pomniejszyć kwotę dochodu o pełną kwotę 8.700 zł.

Podstawa opodatkowania podatkiem liniowym po odliczeniu wyniesie 191.300 zł (200.000 zł – 8.700 zł).

Wysokość podatku liniowego – 191.300 zł x 19% = 36.347 zł

Zryczałtowany podatek dochodowy

Założenia do wyliczenia ryczałtu:

• 17% – stawka ryczałtu wynosi,
• 6.718,68 zł – roczna wysokość składki zdrowotnej przy przychodach pomiędzy 60.000 zł a 300.000 zł (559,89 zł x 12),
• 3.359,34 zł – pamiętamy, że na ryczałcie można zmniejszyć przychody do opodatkowania o 50% zapłaconej składki zdrowotnej, w tym przypadku kwota zmniejszająca wyniosła 3.359,34 zł (6.718,68 zł x 50%),
• 246.640,66 zł – podstawa do opodatkowania ryczałtem (250.000 zł – 3.359,34 zł),
• 41.928,91 zł – kwota ryczałtu za 2022 rok (246.640,66 zł x 17%).

Łączne kwoty podatku dochodowego i składki zdrowotnej w poszczególnych formach opodatkowania dochodów będą kształtowały się następująco:

Przy takich założeniach podatek liniowy wypada najlepiej. Ryczałt w tym rankingu przy stawce 17% podatku traci na swojej atrakcyjności, w nawiasach podano stosunek procentowy obciążeń fiskalnych z tytułu ryczałtu w porównaniu do innych form opodatkowania.
Zobaczmy jeszcze jedno wyliczenie, w którym do obliczeń przyjmiemy wyższe koszty uzyskania przychodów.

Przykład 2

W naszym drugim przykładzie przyjmiemy, że nasz adwokat zarobił w 2022 roku następujące kwoty:

• 400.000 zł – kwota przychodów
• 100.000 zł – koszty uzyskania przychodów,
• 300.000 zł – kwota dochodu

Podatek według skali

Wyliczenie podatku według skali podatkowej:
10.800 zł – podatek według stawki 12% – 120.000 zł x 12% = 14.400 – 3.600 zł
57.600 zł – podatek według stawki 32% – (300.000 zł – 120.000 zł = 180.000 zł) x 32%
68.400 zł – łączny podatek dochodowy (10.800 zł + 57.600 zł)

Wysokość podatku liniowego

Przy kwocie dochodu 300.000 zł składka zdrowotna wyniosła 14.700 zł i została zapłacona, a więc można pomniejszyć dochód o pełną kwotę 8.700 zł.
Podstawa opodatkowania podatkiem liniowym po odliczeniu wyniesie 291.300 zł (300.000 zł – 8.700 zł).

Wysokość podatku liniowego – 291.300 zł x 19% = 55.347 zł

Zryczałtowany podatek dochodowy

Założenia do wyliczenia ryczałtu:

• 17% – stawka ryczałtu wynosi,
• 12.093,72 zł – roczna wysokość składki zdrowotnej przy przychodach powyżej 300.000 zł (1.007,81 zł x 12),
• 6.046,86 zł – pamiętamy, że na ryczałcie można zmniejszyć przychody do opodatkowania o 50% zapłaconej składki zdrowotnej, w tym przypadku kwota zmniejszająca wyniosła 6.046,86 zł (12.093,72 zł x 50%),
• 393.953,14 zł – podstawa do opodatkowania ryczałtem (400.000 zł – 6.046,86 zł),
• 66.972,03 zł – kwota ryczałtu za 2022 rok (246.640,66 zł x 17%).

Dla lepszego zobrazowania poniżej zamieszczono łączne kwoty podatku dochodowego i składki zdrowotnej, które zostaną wygenerowane w zależności od wybranej formy opodatkowania dochodów:

Jak widzimy, w dalszym ciągu najniższe obciążenia fiskalne są na podatku liniowym. Jednak należy pamiętać również o tym, że wysokość podatku według skali podatkowej może wyglądać zupełnie inaczej, jeżeli dokonamy rozliczenia wspólnie z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko, czy też skorzystam z ulgi na dzieci.

Opodatkowanie wolnych zawodów – podsumowanie

Wybór formy opodatkowania zawsze należy do osoby zainteresowanej. Niewątpliwie zanim podejmiemy ostateczną decyzję w tej sprawie warto poznać dostępne warianty i zasady rozliczania. W tej publikacji pokazano ogólne założenia do każdej dostępnej formy opodatkowania dedykowanej dla wolnych zawodów. Jednoosobowa działalność gospodarcza ma ten przywilej, że z początkiem każdego roku podatkowego można zmienić formę opodatkowania. Raz podjęta decyzja nie musi obowiązywać przez cały okres prowadzenia działalności gospodarczej. Pamiętajmy, że w tych dynamicznych czasach przepisy podatkowe zmieniają się bardzo często, a w ostatnich latach nie tylko z początkiem roku podatkowego, ale również w trakcie. Dlatego tak ważne jest bieżące monitorowanie wszystkich zmian, które zawsze pojawiają się na łamach naszych publikacji.