Zajęcia komornicze a umowa o pracę i umowy cywilnoprawne

Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika ma na celu zaspokojenie roszczeń wierzyciela. Zgodnie z prawem, komornik ma szerokie możliwości w kwestii odzyskania długu – może np. zająć pensję dłużnika. Granice egzekucji z wynagrodzenia o pracę określają art. 87 § 3 i 871 § 1 Kodeksu pracy. Przeczytaj artykuł, a dowiesz się, jak wyglądają zajęcia komornicze pensji w przypadku umowy o pracę oraz umów cywilnoprawnych.

Ile komornik może zabrać z pensji przy umowie o pracę?

Nie ma przepisów, które regulują maksymalną wysokość zajęć komorniczych, ale ustawa precyzuje, jaka kwota musi pozostać do wypłaty pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę. Wynosi ona tyle, ile minimalne wynagrodzenie przewidziane na dany rok – w 2022 r. jest to 3 010 zł brutto. To kwota wolna od potrąceń komorniczych, której komornik nie może zająć. Oczywiście wartość brutto należy przeliczyć na netto – wychodzi to około 2 364 zł (dokładna kwota zależy od wysokości potrącanych składek ZUS, zaliczki na PIT i wpłat do PPK).

Można to zinterpretować także w ten sposób, że pracownikowi, który na umowie o pracę zarabia najniższą krajową, komornik nie może zająć z pensji nawet złotówki. Od tej zasady jest jeden wyjątek – dotyczy on pracowników z wynagrodzeniem zajętym za niezapłacone alimenty. Więcej na ten temat przeczytasz w dalszej części artykułu.

Przykład 1

Pani Anna zarabia na umowie o pracę 4 000 zł brutto, tj. netto ok. 3 066 zł. Zakład pracy otrzymał pismo od komornika z nakazem zajęcia kwoty 2 000 zł z jej wynagrodzenia. Zgodnie z przepisami, firma musi uwzględnić kwotę wolną od potrąceń (3 010 zł), dlatego Annie wypłaci 2 364 zł, a 702 zł przeleje komornikowi.

Należy wiedzieć, że oprócz kwoty wolnej od zajęć, istnieje też limit procentowy wynagrodzenia, który komornik może zająć. Wynosi on 50% pensji i jest nadrzędny w sytuacji, kiedy jego wartość jest wyższa niż kwota wolna od zajęcia komorniczego.

Przykład 2

Pan Paweł ma umowę o pracę na kwotę 8 000 zł brutto. W związku ze starym długiem jego pensję zajął komornik – wysokość egzekucji to 4 500 zł. Mimo że po potrąceniu całej kwoty zostałoby do wypłaty 3 500 zł brutto, tj. więcej od kwoty wolnej od zajęć, to w tym przypadku stosuje się zasadę pierwszeństwa limitu.

Aby wykazać, jak szczegółowo wyglądają kwoty potrąceń, przybliżmy sylwetkę pana Pawła: ma on więcej niż 26 lat (zatem nie obowiązuje go PIT zerowy), pracuje w miejscu zamieszkania (nie dotyczą go podwyższone koszty uzyskania przychodu), nie uczestniczy także w PPK.

Z 8 000 zł brutto zakład pracy potrąca co miesiąc:

• 780,80 zł – ubezpieczenie emerytalne,
• 120,00 zł – ubezpieczenie rentowe,
• 196,00 zł – ubezpieczenie chorobowe,
• 621,29 zł – ubezpieczenie zdrowotne,
• 552,00 zł – zaliczka na podatek dochodowy.

Łączna suma potrąceń: 2 270,09 zł

8 000 zł – 2 270,09 zł = 5 729,91 zł – tyle wynosi wynagrodzenie netto Z wynagrodzenia netto komornik może zabrać maksymalnie połowę: 5 729,91 zł * 0,5 = 2 864,96 zł (po zaokrągleniu do pełnego grosza).

Uwaga!
Kwota wolna od potrąceń nie obowiązuje w przypadku długów alimentacyjnych, a limit potrąceń wynosi 60%. To znaczy, że komornik może zabrać do 60% wynagrodzenia dłużnikowi alimentacyjnemu, nawet jeśli kwota, która zostanie do wypłacenia, będzie niższa od płacy minimalnej.

Premie regulaminowe, uznaniowe, świąteczne, wypłaty za nadgodziny to składniki wynagrodzenia, które je powiększają. Wynagrodzenie, w skład którego wchodzą inne części, niż pensja zasadnicza, podlega takim samym zasadom ochrony jak każde inne wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę.

W przypadku, kiedy pracownik jest zatrudniony na część etatu, kwota wolna od zajęć komorniczych, ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Przykład 3

Pani Magda jest zatrudniona na pół etatu w kawiarni. Jej wynagrodzenie wynosi 2 000 zł brutto, czyli miesięcznie otrzymuje ok. 1 570 zł netto wypłaty. Kwota wolna od potrąceń komorniczych (3 010 zł) odnosi się do pełnego etatu, zatem – w przypadku pani Magdy – trzeba podzielić ją na pół.

3 010 zł : 2 = 1 505 zł brutto, co daje 1 182 zł netto.

Wynika z tego, że komornik może zająć pani Magdzie 388 zł (co jest wynikiem działania: 1 570 zł – 1 182 zł).

Zajęcia komornicze pensji a umowa zlecenie lub o dzieło

Wynagrodzenia wynikające z umów cywilnoprawnych: zlecenia i o dzieło nie podlegają żadnym ograniczeniom w kwestii limitu potrąceń. Komornik sądowy może zająć zatem 100% pensji. Wyjątkowo traktowane są przypadki, kiedy umowa o dzieło lub zlecenia jest jedynym źródłem dochodu dłużnika. Wtedy wynagrodzenie to stawia się na równi z pensją z umowy o pracę – stosuje się kwotę wolną i limit potrąceń.

Powyższe wynika z art. 833 § 1 i 21 Kodeksu postępowania cywilnego, które mówią, że wynagrodzenia ze świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania, podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy.

Zakład pracy, który otrzymał od komornika sądowego pismo nakazujące potrącenie 100% wynagrodzenia pracownika, musi się do tego bezwzględnie zastosować. Natomiast pracownik (dłużnik) może się skontaktować z komornikiem i wyjaśnić, że jego wypłata wynikająca z umowy cywilnoprawnej jest jego jedynym dochodem, a więc podlega art. 833 kpc.

Przy analizie, czy dłużnik ma prawo skorzystać z tego przepisu, komornik weźmie pod uwagę:

• regularność wpływów (czy wypłata wpływa cyklicznie co miesiąc, czy dłużnik otrzymuje ją nieregularnie, co może sugerować pracę dorywczą, dodatkową),
• długość zatrudnienia,
• występowanie innych źródeł dochodu (innym źródłem dochodu nie musi być wynagrodzenie za pracę, ale też np. wpływy z najmu nieruchomości).

Zajęcie konta bankowego przez komornika

Oprócz potrącenia z wynagrodzenia, komornik ma prawo zająć rachunek bankowy wierzyciela. Egzekucja nie może objąć wszystkich środków na koncie – komornik musi pozostawić 75% minimalnego wynagrodzenia, czyli 2 257,50 zł netto. Ta kwota odnawia się w każdym miesiącu do momentu zakończenia postępowania egzekucyjnego. Powyższe wynika z art. 54 ust. 1 Prawo bankowe.

Nie istnieją przepisy precyzujące, które świadczenie komornik powinien zająć w pierwszej kolejności. W praktyce najczęściej rachunek bankowy jest pierwszym źródłem zajęć komorniczych, a gdy niemożliwe jest ściągnięcie długu z konta, dopiero wtedy komornik wysyła pismo do pracodawcy z nakazem potrącenia wynagrodzenia.

Zdarzają się także egzekucje prowadzone jednocześnie z dwóch źródeł: z wynagrodzenia i z konta bankowego. Inaczej mówiąc: komornik najpierw potrąca część wynagrodzenia dłużnika i jednocześnie zajmuje jego rachunek bankowy i tym samym zabiera część wypłaty, którą wcześniej zajął.

Czy takie działanie jest legalne? Tak. Art. 799 § 1 kpc zezwala na egzekucję według wszystkich dopuszczalnych sposobów, ale jednocześnie ten sam przepis mówi, że sposób egzekucji powinien być jak najmniej uciążliwy dla dłużnika. Dlatego dłużnik, który czuje, że jednoczesne zajęcie wynagrodzenia i rachunku bankowego są dla niego zbyt dotkliwe, powinien złożyć wniosek do komornika o zwolnienia rachunku bankowego spod zajęcia, powołując się na przytoczony przepis.

Wynagrodzenie a potrącenie komornicze

Podsumowując – wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę, chronione jest przed zajęciem komorniczym po dwakroć:

• kwotą wolną od zajęć, która wynosi 3 010 zł (nie dotyczy ona egzekucji za niezapłacone alimenty),
• limitem potrąceń w wysokości 50% dla za długi inne niż alimenty i 60% za długi alimentacyjne.

tomiast, co do zasady, w przypadku umów cywilnoprawnych (umowy zlecenie i o dzieło)nie stosuje się żadnych ograniczeń potrąceń. Nie oznacza to, że osoba, której jedyny dochód wynika np. z umowy o dzieło, może zostać bez środków do życia. Jeśli wypłata z umowy cywilnoprawnej jest jedynym źródłem dochodu dłużnika, podlega ona takim samym ograniczeniom jak wypłata z umowy o pracę.