Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

Wśród zakazów uregulowanych w ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów znajduje się zakaz stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Źródłem takich praktyk jest chęć uzyskania przewagi nad nieprofesjonalnymi podmiotami, czyli konsumentami, a ich cechą charakterystyczną jest powtarzalność.

Więcej na ten temat przeczytasz w poniższym artykule.

Zakaz stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

W pierwszej kolejności należy przypomnieć czym jest czyn nieuczciwej konkurencji. W myśl przepisu art. 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji taki czyn składa się z następujących elementów, tj.:

• z działania (zaniechania) przedsiębiorcy lub, z zastrzeżeniem pewnych wyjątków, osoby fizycznej;
• działania (zaniechania), co sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami;
• działania (zaniechania), które narusza interes przedsiębiorców lub klientów.

Z ustawy wprost wynika, że zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Z kolei przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące i sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy polegające na m.in.:

• naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji;
• dokonywaniu nieuczciwych praktyk rynkowych lub podejmowaniu czynów nieuczciwej konkurencji;
• proponowanieu konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru.

Praktyka, która narusza interesy konsumentów to takie zachowanie przedsiębiorcy, które podejmowane jest w warunkach wskazujących na powtarzalność zachowania w stosunku do indywidualnych konsumentów wchodzących w skład grupy, do której adresowane są zachowania przedsiębiorcy, w taki sposób, że potencjalnie ofiarą takiego zachowania może być każdy konsument będący klientem lub potencjalnym klientem przedsiębiorcy.

Wymagane jest, aby zachowanie przedsiębiorcy było bezprawne i naruszało interes konsumentów. Bezprawność jest rozumiana jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym, tj. z normami prawa lub dobrymi obyczajami. Interes konsumentów, który może być naruszony działaniem przedsiębiorcy, to jedynie interes prawny rozumiany jako określone potrzeby konsumenta uznane przez ustawodawcę za godne ochrony.

Pojęcie praktyki

Praktyki oznaczają wszelkie formy zachowania przedsiębiorcy w jego relacji z konsumentami, obejmujące zarówno działania, jak i zaniechania. Oznacza to, że praktykę może stanowić zarówno aktywne zachowanie – czynność podejmowana przez przedsiębiorcę wobec konsumentów (np. prowadzenie reklamy, zawarcie umowy, w której zamieszczono postanowienia niedozwolone), jak i zaniechanie – czyli niewykonanie czynności, które przedsiębiorca powinien wykonać (np. niewykonanie obowiązku informacyjnego, niezamieszczenie obowiązkowych postanowień w treści umowy) [tak A. Wędrychowska-Karpińska, A. Wiercińska-Krużewska [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, wyd. II, red. A. Stawicki, E. Stawicki, Warszawa 2016, art. 24].

Praktyką jest działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy w jego relacjach z konsumentami.

Praktyki, to niewątpliwie wszelkie formy zachowania przedsiębiorcy w relacji z konsumentami, które obejmują:

• działania, tj. aktywne czynności w postaci przykładowo prowadzenia reklamy;
• zaniechanie, tj. niedokonanie czynności, do której dokonania zobowiązany był przedsiębiorca przykładowo niewykonanie obowiązku informacyjnego.

Pojęcie sprzeczności z prawem i z dobrymi obyczajami

Działaniem bezprawnym jest działanie:

• naruszające przepisy prawne oraz
• naruszające dobre obyczaje.

Przykładowo, sprzeczność z dobrymi obyczajami oznacza wykroczenie przeciw uznanym w społeczeństwie zasadom moralnym lub przyjętej w obrocie uczciwości, a za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy uznać zachowanie przedsiębiorcy, który istotne dla konsumenta informacje dotyczące zmiany treści wzorca zamieszcza na ostatnich stronach czasopisma zawierającego przede wszystkim informację programową, nie wskazując ani w treści korespondencji, ani nawet na okładce czasopisma, że konsument powinien zapoznać się z treścią zawartego w magazynie oświadczenia zmierzającego do zmiany zawartej umowy [por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 listopada 2014 r., sygn. VI ACa 161/14].

Zastanawiasz się czym są praktyki ograniczające konkurencję ? Jeśli tak, to przeczytaj ten artykuł.

Pojęcie zbiorowego interesu konsumentów

Ochrona zbiorowych interesów konsumentów nie wyłącza ochrony wynikającej z innych aktów prawnych, w szczególności z przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Przede wszystkim z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów mamy do czynienia wówczas, gdy bezprawna praktyka przedsiębiorcy dotyka pewnej grupy bądź nieograniczonej liczby konsumentów. Istotne jest aby dochodziło do zagrożenia interesów każdego z konsumentów będących lub mogącego być potencjalnie kontrahentem przedsiębiorcy.

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera otwarty katalog praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przykładowo:

• naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji;
• nieuczciwe praktyki rynkowe;
• proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru.

Wśród przykładów naruszających zbiorowe interesy konsumentów można wymienić działania/zaniechania związane z obowiązkiem informacyjnym, tj.:

• zaniechania polegające na nieudzielaniu informacji, do udzielenia których zobowiązany był przedsiębiorca;
• działania polegające na udzieleniu nieprawdziwych informacji nieprawdziwych;
• działania polegającego na przedstawianiu informacji mogących wprowadzić konsumenta w błąd;
• działania polegającego na udzielaniu informacji nieprawdziwych.

Ochrona zbiorowych interesów konsumentów może mieć również zastosowanie do następujących kwestii, m.in.:

• oznaczeń wprowadzających w błąd co do miejsca produkcji;
• fałszywego lub mylącego oznaczenia składników towaru;
• informacji o możliwości naprawy i gwarancji;
• informacji o innych istotnych cechach produktu;
• wiadomości, które są nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd informacje, w szczególności o:
• osobach kierujących przedsiębiorstwem;
• wytwarzanych towarach lub świadczonych usługach;
• stosowanych cenach;
• sytuacji gospodarczej lub prawnej;
• rozpowszechniania nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości poprzez posługiwanie się:
• nieprzysługującymi lub nieścisłymi tytułami, stopniami albo innymi informacjami o kwalifikacjach pracowników;
• nieprawdziwymi atestami;
• nierzetelnymi wynikami badań;
• nierzetelnymi informacjami o wyróżnieniach lub oznaczeniach produktów lub usług;
• reklamy jest w szczególności:
• reklamy sprzecznej z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka;
• reklamy wprowadzającej klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi;
• reklamy odwołującej się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci;
• wypowiedzi, która, zachęcając do nabywania towarów lub usług, sprawia wrażenie neutralnej informacji;
• reklamy, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji.

Zawiadomienie do UOKiK w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

W razie przypuszczenia bądź uznania, że doszło do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, to konsumenci, których prawa (interesy) zostały naruszone zobowiązani są do zawiadomienia UOKIK o podejrzeniu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Co do zasady takie zgłoszenie jest podstawą do wszczęcia postępowania administracyjnego przez Prezesa UOKiK. Postępowanie antymonopolowe może zostać wszczęte nie tylko na wniosek, ale również z urzędu.

WAŻNE

– anonimowe zgłoszenia nie są rozpatrywane przez UOKiK.

Postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów może zakończyć się stwierdzeniem przez organ antymonopolowy stosowania przez przedsiębiorcę bezprawnej praktyki, która narusza zbiorowe interesy konsumentów. Postępowanie kończy wydaniem się decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy i nakazującą zaniechanie jej stosowania.

Od decyzji Prezesa UOKiK przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia. W przypadku wniesienia odwołania od decyzji Prezes Urzędu przekazuje je wraz z aktami sprawy do sądu ochrony konkurencji i konsumentów niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia wniesienia odwołania. Jeżeli Prezes Urzędu uzna odwołanie za słuszne, może – nie przekazując akt sądowi – uchylić albo zmienić swoją decyzję w całości lub w części. O tej czynności Prezes UOKiK bezzwłocznie powiadamia stronę, przesyłając jej nową decyzję, od której również przysługuje odwołanie.

podsumowanie

Naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, nieuczciwe praktyki rynkowe, czy też proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru – to tylko część z powszechniejszych praktyk naruszających interesy konsumentów. Jednakże każdorazowo, gdy konsumenci będą mieli podejrzenie, że doszło do naruszenia ich interesów, to mają możliwość złożenia zawiadomienia do UOKiK w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Takie zawiadomienie wszczyna postępowanie atymonopolowe.

Jeśli chcesz wiedzieć czym są nieuczciwe praktyki rynkowe, to przejdź tutaj.