Zespół IFIRMA 
Do końca 2015 r. w obrocie między przedsiębiorcami możliwe było zastosowanie następujących rodzajów odsetek:
Kapitałowe
Są to odsetki za korzystanie z kapitału (ustalenie dłuższego terminu płatności jest rodzajem pożyczki udzielonej przez wierzyciela). Były one uregulowane w art. 5 i 6 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, należały się sprzedawcy jeśli w umowie między stronami ustalony został termin płatności dłuższy niż 30 dni. Odsetki należały się po upływie 30 dni od dnia spełnienia świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury do dnia zapłaty (nie dłużej niż do terminu płatności). Jeśli strony nie ustaliły terminu płatności odsetki liczone były po upływie 30 dni od momentu spełnienia świadczenia przez sprzedawcę i dostarczenia faktury do dnia zapłaty (nie dłużej jednak niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego). Odsetki wyliczone były wg stawki odsetek ustawowych (art. 359 KC). Do końca 2015 r. stawka odsetek ustawowych wynosiła 8 % zaś stawka odsetek maksymalnych 10% (czterokrotność stopy kredytu lombardowego).Za opóźnienie
Odsetki te regulowane były przez art. 7 ustawy o terminach płatności w transakcjach handlowych – zgodnie z tym przepisem jeśli wierzyciel spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie lub wezwaniu przysługiwały mu bez wezwania odsetki za zwłokę liczone od dnia wymagalności świadczenia do dnia zapłaty. Wskazując wysokość odsetek art. 7 kierował do art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej (dwukrotność stopy kredytu lombardowego + 2 punkty procentowe nie mniej niż 8%). Z końcem roku 2015 stawka ta wynosiła 8%. Strony mogły ustalić wyższą stopę odsetek. Dodatkowo art. 7 ust. 3 wskazywał na maksymalny termin zapłaty, który nie mógł przekraczać 60 dni. Dłuższy termin płatności był dopuszczalny o ile ustalenie takie nie jest sprzeczne ze społeczno – gospodarczym celem umowy, zasadami współżycia społecznego oraz jest obiektywnie uzasadnione. Jeśli warunek ten nie jest spełniony (np. dłuższy niż 60 dni termin płatności nie jest obiektywnie uzasadniony) wówczas sprzedawcy przysługują odsetki za opóźnienie po upływie 60 dni. Na taką samą stopę odsetek wskazywał art. 481 KC dotyczący odsetek za opóźnienie. Zgodnie z nim jeśli strony nie ustaliły innej kwoty odsetek należą się odsetki ustawowe. Art. 4a ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych w wersji obowiązującej od 2016 mówi o tym, iż odsetek za opóźnienie uregulowanych w art. 481 KC nie stosuje się w transakcjach handlowych.Począwszy od 2016 r. zmieniły się stawki odsetek naliczanych w transakcjach handlowych.
Zmiany dotyczą wysokości odsetek kapitałowych i odsetek za opóźnienie.Stawki odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych w 2020 r.
w okresie od stycznia do czerwca 11,5%
od lipca 10,1%. Powyższe stawki mają zastosowanie jeśli dłużnikiem jest podmiot inny niż podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.
Odsetki kapitałowe
Ich wysokość i zasady stosowania reguluje art. 5 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Zgodnie z nim jeśli strony ustaliły termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może zażądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni od dnia spełnienia świadczenia i dostarczenia faktury lub rachunku do dnia zapłaty (nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego). Zgodnie z art. 359 KC w brzmieniu od stycznia 2016 r. wysokość odsetek ustawowych to suma stopy referencyjnej NBP i 3,5 punktów procentowych (obecnie jest to 5 %). Maksymalna wysokość tych odsetek to dwukrotność odsetek ustawowych czyli w tym momencie 10%. Odsetek kapitałowych nie stosujemy już kiedy strony nie ustaliły terminu płatności. Stosujemy tu odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych.Odsetki za opóźnienie
Jak już wspomniane zostało wcześniej w przypadku transakcji między przedsiębiorcami nie stosujemy odsetek wynikających z art. 481 KC, stosujemy tylko odsetki wynikające z ustawy o terminach zapłaty. Zgodnie z art. 4 ust. 3 ww. ustawy wysokość tych odsetek stanowi sumę stopy referencyjnej NBP i 8 punktów procentowych. Wysokość odsetek jest ustalana dwa razy w roku w oparciu o stopy referencyjne obowiązujące w dniu 1 stycznia i 1 lipca. Stopę ustaloną 1 stycznia stosujemy do odsetek należnych za okres od 1 stycznia do 30 czerwca, ustaloną 1 lipca do odsetek należnych za okres od 1 lipca do 31 grudnia. Od 1 stycznia 2016 r. wysokość ustawowych odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych wynosi 9,5 %.Ustawowe odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych stosowane są w trzech przypadkach:
- jeśli termin płatności nie został określony, wówczas wierzycielowi bez wezwania przysługą ustawowe odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni od dnia spełnienia świadczenia do dnia zapłaty,
- jeśli termin płatności został określony i wynosi on do 30 dni, wówczas wierzycielowi bez wezwania przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty. Warunkiem zastosowania odsetek jest spełnienie świadczenia przez wierzyciela i brak zapłaty w terminie określonym w umowie. Dodatkowo jeśli strony ustaliły wyższe odsetki zastosowanie mają odsetki ustalone umownie. Nie mogą być one jednak wyższe niż maksymalne odsetki za opóźnienie wynikające z art. 481 § 2 czyli odsetki równe dwukrotności ustawowych odsetek za opóźnienie (w tym momencie wynoszą one 14%),
- jeśli ustalony termin zapłaty jest dłuższy niż 60 dni i taki termin jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela, wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie przysługują ustawowe odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych. Mogą być one naliczane po upływie 60 dni od dnia doręczenia faktury lub rachunku. W przypadku braku możliwości ustalenia daty otrzymania wymienionych dokumentów lub gdy zostały doręczone przed dostawą towaru/wykonaniem usługi, jako datę doręczenia dokumentów uznaje się dzień otrzymania przez dłużnika towaru lub usługi. W tym miejscu warto wspomnieć, iż ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych mówi, iż termin zapłaty nie może przekraczać 60 dni, chyba że strony w umowie wyraźnie ustaliły inaczej a ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.
Zgodnie z przepisami przejściowymi do transakcji handlowych zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, czyli przed 1 stycznia 2016 r., stosuje się przepisy dotychczasowe.
Ustawowe odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych mają zastosowanie do transakcji zawartych począwszy od 2016 r.
Małgorzata Jagusiak
Adam Sawicki
