Zmiana udziałowców w spółce małżeńskiej

Zmiana udziałowców w spółce małżeńskiej - omówione zagadnienia:

Podjęcie decyzji o wspólnym prowadzeniu firmy przez małżonków rodzi różnego rodzaju sytuacje, z którymi się trzeba zmierzyć w praktyce. Jeżeli zostanie przez nich założona spółka cywilna, to ważna jest prawidłowo sporządzona umowa. Jednak nic nie trwa wiecznie i może dojść do sytuacji, w której jeden z małżonków podejmie decyzję o wystąpieniu ze spółki. W dzisiejszej publikacji opiszemy temat zmiany udziałowców w spółce małżeńskiej.

Spółka cywilna z małżonkiem

Założenie spółki cywilnej z małżonkiem wymaga zastanowienia i rozważenia wszystkich za i przeciw. Najlepiej w takim przypadku przygotować umowę spółki z prawnikiem, żeby nie pominąć żadnego ważnego elementu. Umowa powinna być transparentna i na tyle szczegółowa, aby żaden ze współmałżonków nie miał wątpliwości jak będą wyglądały rozliczenia w trakcie prowadzenia spółki, ale również po jej zakończeniu.

Temat założenia spółki cywilnej z małżonkiem został szczegółowo opisany w podlinkowanej publikacji.

Istota spółki cywilnej

Żeby mówić o spółce, to musi w jej skład wchodzić co najmniej dwóch wspólników. W przeciwnym wypadku można jedynie założyć jednoosobową działalność gospodarczą. Wspólnicy odpowiadają solidarnie za wszystkie zobowiązania spółki. Jednocześnie mają prawo do udziału w wypracowanych zyskach. Umowa spółki cywilnej ma formę pisemną, każda zmiana umowy wymaga również takiej formy. Majątkiem spółki są wniesione przez wspólników wkłady i rzeczy i prawa majątkowego wypracowane przez spółkę. W trakcie trwania spółki jej majątek jest niepodzielny. Co do zasady każdy ze wspólników partycypuje zarówno w udziałach z zysku, jak i stratach. W przypadku przystąpienia nowego wspólnika do spółki konieczna jest zmiana umowy spółki i wniesienie przez nowego wspólnika wkładu.

Rozwiązanie spółki cywilnej w oparciu o Kodeks cywilny

Napisaliśmy wcześniej, że kluczowe dla spółki cywilnej jest posiadanie dwóch udziałowców. Jeśli więc jeden z małżonków podejmie decyzję o wystąpieniu ze spółki, to dojdzie do formalnego rozwiązania umowy spółki. Rodzi to określone konsekwencje na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego.

Wypowiedzenie umowy spółki wynosi co do zasady 3 miesiące, ale może być to krótszy okres., takie wypowiedzenie powinno być dokonane na koniec roku podatkowego. Umowę spółki można również wypowiedzieć z ważnych powodów, wówczas nie będzie obowiązywał okres wypowiedzenia

W przypadku spółki cywilnej małżeńskiej wystąpienie jednego małżonka ze spółki oznacza rozwiązanie spółki. Mają tutaj zastosowanie takie same przepisy jak w przypadku każdej innej spółki cywilnej

Zmiana udziałowców w spółce małżeńskiej

Po tym dość długim, ale niezbędnym wprowadzeniu pora na odpowiedź na zasadnicze pytanie naszego artykułu. Przykładowo wyjście ze spółki ojca a wprowadzenie w to miejsce syna nie jest dopuszczalne w świetle przepisów Kodeksu cywilnego, który reguluje zasady funkcjonowania spółki cywilnej. Przeprowadzona wcześniej analiza miała na celu wykazanie, że w spółce cywilnej nie jest możliwa zamiana wspólnika. Przepisy przewidują jedynie procedurę wystąpienia i przystąpienia wspólnika do spółki cywilnej, innej możliwości nie ma. A to oznacza, że jeżeli jeden z małżonków zdecyduje się na wystąpienie ze spółki a spółka jest dwuosobowa, to dojdzie do jej rozwiązania. Jeżeli drugiemu małżonkowi zależy na utrzymaniu spółki należałoby podjąć następujące działania.

Wejście trzeciego wspólnika do spółki – dokonanie zmiany umowy spółki

Wyjście jednego z małżonków ze spółki – zmiana umowy spółki

Spółka cywilna po zmianach będzie posiadała 2 udziałowców i nie musi przechodzić przez proces likwidacji

Wyjście jednego z małżonków ze spółki

Jeżeli jeden z małżonków będzie chciał lub musiał wyjść ze spółki, to trzeba będzie przejść przez proces rozliczenia ze wspólnikiem. Może to być również taka sytuacja, że podjęta zostanie decyzja o zastąpieniu jednego ze wspólników innym udziałowcem. W takim przypadku, jak to zostało napisane już wcześniej, najpierw nowy udziałowiec musi zostać wspólnikiem. Dopiero w następnej kolejności można przystąpić do wyjścia jednego z małżonków ze spółki. I tu nieodzowna jest znajomość przepisów Kodeksu cywilnego, które regulują tę kwestię.

Przepisy Kodeksu cywilnego regulują zasady rozliczenia ze wspólnikiem występującym

Wspólnikowi występującemu ze spółki:

zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania,
wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki,
wypłaca się w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki

Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika

Jeżeli na dzień wystąpienia wspólnika z rozliczenia spółki powstaje strata, to występujący wspólnik ma obowiązek wyrównać powstały niedobór

Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej – skutki w podatku dochodowym

Jak już zostaną dopełnione wszystkie formalności na gruncie przepisów cywilnych pozostaje jeszcze sprawdzenie, w jaki sposób takie zdarzenie powinno być rozliczone w oparciu o przepisy podatkowe.

W ustawie o podatku dochodowym można przeczytać, że przychodem z działalności gospodarczej są m.in. środki pieniężne otrzymane przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną (taką jest m.in. spółka cywilna) z tytułu wystąpienia z takiej spółki. Przychodem są również środki pieniężne ze zbycia składników majątkowych spółki

Nie stanowią przychodu podatkowego środki pieniężne otrzymane przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu wystąpienia z takiej spółki, w części dochodu uzyskanego przed wystąpieniem przez wspólnika, pomniejszonego o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce i wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów, o ile wcześniej nie pomniejszyły przychodu do opodatkowania

Potwierdzają to również organy podatkowe w wydawanych interpretacjach podatkowych. W jednej z nich nr 0115-KDIT3.4011.564.2022.1.AD z dnia 12.08.2022 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej napisał m.in., że zanim zaczniemy ustalać kwotę przychodu do opodatkowania w związku z wystąpieniem wspólnika ze spółki, w pierwszej kolejności trzeba obliczyć łączną nadwyżkę przychodów nad kosztami ich uzyskania. Następnie kwotę tę trzeba pomniejsza o wypłaty dokonane z tytułu udziału w spółce cywilnej oraz o wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów. Tak ustalona wartość podlega wyłączeniu z przychodów podlegających opodatkowaniu. Jeżeli kwota otrzymana przez wspólnika z tytułu jego wystąpienia ze spółki cywilnej jest równa lub niższa od określonej według powyższego algorytmu wartości, to kwota ta nie jest zaliczana do przychodów z działalności gospodarczej. Jeżeli natomiast kwota ta jest wyższa, to do przychodów z działalności gospodarczej należy zaliczyć tylko nadwyżkę.

Jeżeli występujący wspólnik otrzyma inne składniki majątkowe (np. samochód, maszynę) niż środki pieniężne, to musi pamiętać, że jeżeli dojdzie do ich sprzedaży przed upływem 6 lat będzie musiał zapłacić podatek dochodowy.

Przykład

Pani Ilona była przez 2 lata wspólnikiem w spółce cywilnej. Do spółki wniosła wkład w kwocie 30.000 zł, jej udziały w spółce wynosiły 40%. W ciągu tych 2 lat spółka wypracowała dochód w wysokości 400.000 zł, na panią Ilonę przypadało 160.000 zł a otrzymała 140.000 zł. W momencie wycofania pani Ilona otrzymała jeszcze środki pieniężne w kwocie 70.000 zł.
Ustalenie przychodu do opodatkowania:
70.000 zł – (160.000 zł – 140.000 zł) – 30.000 zł = 20.000 zł.
Pani Ilona opodatkuje w podatku dochodowym kwotę 20.000 zł.,/p>

Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej – skutki w podatku VAT

W przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej powstaje jeszcze jedna kwestia podatkowa, a mianowicie rozliczenie podatku VAT w przypadku dokonania wypłaty dla rzecz występującego wspólnika. W pierwszej kolejności należałoby zdefiniować czy czynność wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej może zostać zdefiniowana na gruncie ustawy o podatku VAT, jako dostawa towarów lub usług. Nie dochodzi na pewno do przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Pozostaje jeszcze kwestia świadczenia usługi, pod tym pojęciem kryje się wszystko to co nie jest dostawą towarów. Trudno znaleźć sensowne argumenty, żeby to uzasadnić, ale wydaje się, że wypłata na rzecz wspólnika spółki nie stanowi ani dostawy towarów ani świadczenia usługi. Potwierdza to również organ podatkowy w interpretacji nr 0113-KDIPT1-1.4012.12.2017.2.MW z dnia 04.05.2017 r., w której zostało zadane pytanie, czy czynność polegająca na wypłacie wartości udziału wspólnikowi występującemu ze spółki osobowej jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług na podstawie ustawy o podatku od towarów i usług? W ocenie Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w takim przypadku nie dojdzie do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, ani też do wykonania żadnej usługi. W konsekwencji czynność polegająca na wypłacie wartości udziału wspólnikowi występującemu ze spółki osobowej nie będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług.

Podsumowanie

Zmiana wspólników w dwuosobowej spółce cywilnej, a taka najczęściej jest spółka małżeńska nie jest możliwa. Z punktu widzenia przepisów podatkowych wyjście jednego wspólnika z dwuosobowej spółki cywilnej oznacza jej rozwiązanie, spółka przestaje istnieć, należy rozpocząć proces likwidacji. Bardzo często może to jednak prowadzić do zniwelowania wieloletniego dorobku firmy, rozumianego jako pewna pozycja na rynku, rozpoznawalność firmy, kontakty handlowe. Są to wartości, których nie da się w żaden sposób wycenić i często jest to praca okupiona dużym wieloletnim wysiłkiem. Dlatego warto szukać sposobu na utrzymanie spółki, jednym z nich jest nowy wspólnik. Jednak w takim przypadku w pierwszej kolejności musi on przystąpić do spółki, a dopiero później małżonek może z niej wystąpić. Zasady zakładania, likwidacji, zmiany wspólników, wyjścia wspólnika ze spółki cywilnej są uregulowane w ustawie Kodeks Cywilny. Przepisy cywilne czy podatkowe nie odnoszą się w sposób szczególny do spółek małżeńskich, oznacza to że wszystkich obowiązują takie same zasady postępowania.