Joanna Pindelska 
Podatek od spadków i darowizn – zwolnienia
Ustawa przewiduje kilka korzystnych zwolnień od opodatkowania dla beneficjentów zaliczanych do I i II grupy podatkowej, w szczególności między bliskimi krewnymi (I grupa), a także kilka wyłączeń – kiedy nabycie majątku przez osobą fizyczną nie podlega podatkowi. Grupy podatkowe definiują osobiste powiązania między zbywcą a nabywca majątku. Do I grupy podatkowej zaliczamy:- małżonka
- zstępnych
- wstępnych
- pasierba
- zięcia
- synową
- rodzeństwo
- ojczyma i macochę
- teściów
- zstępnych rodzeństwa
- rodzeństwo rodziców
- zstępnych i małżonków pasierbów
- małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków
- małżonków rodzeństwa małżonków
- małżonków innych zstępnych
Zwolnienie dla najbliższych krewnych
Zwalnia się nabycie przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a przy nabyciu w drodze dziedziczenia od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego spadek, zgłoszą nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. W przypadku, jeżeli przedmiotem nabycia tytułem darowizny są środki pieniężne, nabywca musi udokumentować ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. Jeżeli nabywca (małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym lub macocha) dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie wspomnianych 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, nadal może skorzystać ze zwolnienia od opodatkowania – pod warunkiem, że w terminie 6 m-cy od dnia, w którym dowiedział się o nabyciu zgłosi nabyty majątek naczelnikowi właściwego US oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu ( uprawdopodobnienie oznacza mniejszy stopień prawdopodobieństwa niż udowodnienie). Podatnik może więc skorzystać ze zwolnienia właściwie przedstawiając zaistniałe fakty (np. w przypadku kiedy nie miał możliwości powzięcia wiadomości o nabyciu ze względu na miejsce stałego pobytu lub chorobę), jeżeli o wartości nabytego majątku lub o samym majątku dowiedział się po upływie 6 miesięcy. Wiedza o wartości oraz przedmiotach i prawach wchodzących do nabytego majątku jest bowiem podstawą innych zwolnień, które nie wymagają wspomnianego zgłoszenia w US.Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków kiedy:
- wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby nie przekroczy kwoty zwolnionej od podatku dla I grupy podatkowej, tj. 9 637 zł. Do wartości majątku wlicza się cały majątek nabyty od tej osoby w okresie aż 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie;
- nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego – zgłoszenia dokonuje notariusz.
Warunki skorzystania ze zwolnienia dla najbliższych krewnych
- złożenie w US właściwym dla miejsca zamieszkania beneficjenta formularza SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od daty powstania obowiązku podatkowego
- zachowanie odpowiedniej formy prawnej umowy, określonej w odrębnych przepisach czyli np. aktu notarialnego przy darowiźnie nieruchomości i papierów wartościowych
- jeżeli przedmiotem darowizny jest gotówka – przekazanie jej w formie przelewy lub przekazu pocztowego
Zwolnienia dla rolników
Inną grupę uprzywilejowaną z punktu widzenia zwolnień stanowią rolnicy. Ustawodawca przewidział bowiem zwolnienie nabycia własności lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości lub jej części wraz z częściami składowymi nieruchomości stanowiącej gospodarstwo rolne (definicja gospodarstwa znajduje się w przepisach o podatku rolnym) lub jego część albo w przypadku kiedy nieruchomość ta wejdzie w skład gosp. rolnego będącego własnością nabywcy. Zwolnienie to jest obwarowane koniecznością prowadzenia gospodarstwa przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia. Zwolnienie to nie dotyczy jednak budynków mieszkalnych, budynków zajętych na cele specjalistycznego chowu i wylęgu drobiu lub specjalistycznej hodowli zwierząt wraz z urządzeniami i ze stadem hodowlanym oraz urządzeń do prowadzenia upraw specjalnych, jak: szklarnie, inspekty, pieczarkarnie, chłodnie, przechowalnie owoców. Drugim zwolnieniem przewidzianym specjalnie dla rolników jest zwolnienie z opodatkowania nabycia praw do wkładów w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w spółdzielni kółek rolniczych. Trzecie zwolnienie dotyczy nabycia przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych oraz części do tych pojazdów i maszyn. Podatnik może jednak utracić to zwolnienie, jeżeli nabyte w ten sposób pojazdy i maszyny rolnicze zostaną przez niego sprzedane lub darowane osobom trzecim w ciągu 3 lat od daty otrzymania.Zwolnienie, gdy przedmiotem spadku lub darowizny jest nieruchomość
Osobny katalog zwolnień dotyczy nabycia majątku z przeznaczeniem na cele mieszkaniowe. Jeżeli w drodze darowizny (pieniędzy lub innych rzeczy) osoba z pierwszej grupy podatkowej nabędzie majątek od jednego darczyńcy przekraczający kwotę wolną (9637zł) lub 19 274 od kilku darczyńców w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, i majątek ten przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia otrzymania na niżej wymienione cele mieszkalne:- wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni;
- budowę domu jednorodzinnego;
- nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość;
- spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami;
Zwolnienie, gdy przedmiotem spadku lub darowizny są prawa do nieruchomości w ramach spółdzielni
Katalog zwolnień na cele mieszkalne rozszerzono także o kolejne nowe zwolnienie przewidziane specjalnie dla nabycia nieruchomości lub praw do nieruchomości w ramach spółdzielni. Od 2007 zwalnia się nabycie w drodze dziedziczenia praw do wkładu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej przez osobę zaliczoną do I lub II grupy podatkowej, jeżeli spełnia ona poniższe warunki:- spółdzielcze prawo do tego lokalu będzie przysługiwało nabywcy wkładu przez okres co najmniej 5 lat od dnia jego ustanowienia; warunek ten uważa się za zachowany także w przypadku przeniesienia przez spółdzielnię własności tego lokalu na nabywcę;
- będzie zamieszkiwać będąc zameldowanymi na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokona jego zbycia przez okres 5 lat: a. od dnia złożenia zeznania podatkowego – jeżeli w chwili złożenia zeznania nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku, b. od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku – jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego.
- nie jest właścicielem innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nim przeniesie własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego;
- nie przysługuje jej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekaże je zstępnym lub przekażą do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego;
- nie jest najemcą lokalu lub budynku lub będąc nim rozwiąże umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego.
Zwolnienie w przypadku zniesienia współwłasności
Powszechnie stosowanym zwolnieniem jest zwolnienie z opodatkowania nabycia przez osoby zaliczone do I grupy podatkowej własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności (np. z tego zwolnienia korzystają byli małżonkowie przy podziale majątku wspólnego, a także małżonkowie nabywający prawo do połowy majątku wspólnego w przypadku śmierci małżonka) oraz nabycie w drodze spadku prawa do rekompensaty w rozumieniu ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 169, poz. 1418). Powyższe zwolnienia stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa.Zwolnienia przedmiotowe
Ustawodawca przewidział jeszcze zwolnienia przedmiotowe, określone w art. 4. ust. 1 pkt 9. W myśl tego przepisu nabycie w drodze spadku jest zwolnione z opodatkowania, jeżeli przedmiotem tego majątku są:- przedmioty wyposażenia mieszkania, pościel, odzież, bielizna oraz narzędzia pracy przeznaczone do użytku w gospodarstwie domowym (zwolnienie wyłącznie dla I i II grupy podatkowej);
- dzieła sztuki i rękopisy będące przedmiotem twórczości spadkodawcy oraz materiały biblioteczne, jeżeli spadkodawca zajmował się twórczością lub działalnością naukową, oświatową, artystyczną, literacką lub publicystyczną;
- zabytki ruchome i kolekcje wpisanych do rejestru zabytków, a także zabytków użyczonych muzeum w celach naukowych lub wystawienniczych na okres nie krótszy niż 2 lata (dotyczy to także wyposażenia mieszkania, takiego jak zabytkowe meble, etc. opisanego w punkcie pierwszym);
- zabytki nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, jeżeli nabywca zabezpiecza je i konserwuje zgodnie z obowiązującymi przepisami (zwolnienie wyłącznie dla I i II grupy podatkowej).
Wyłączenia z podatku
Przepisy ustawy przewidują również kilka wyłączeń z podatku – nabywca majątku więc nie musi spełniać określonych warunków zwolnień, aby nabyty majątek nie podlegał w ogóle opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Bez względu na wartość przekazanego majątku jeżeli osoba fizyczna nabywa w drodze spadku lub darowizny:- prawa autorskie lub pokrewne,
- prawa do projektów wynalazczych,
- prawa do znaków towarowych i wzorów zdobniczych,
- prawa do wierzytelności wynikających z nabycia w/w praw,
Justyna Czerwińska
Dorota Łesak
Jakub Muszyński
Oliwia Józefowiak
